Həyatın mənşəyi ilə bağlı çıxış edən nəzəriyyəçilər arasındakı ənənəvi düşüncə tərzinə görə canlı aləm təxminən 3-4 milyard il əvvəl Yer üzündə təsadüfi kimyəvi reaksiyalar nəticəsində yaranmışdır. Əksər nəzəriyyəçilər canlı aləmin əmələ gəlməsinin bir çox mərhələdən ibarət olduğuna inanırlar, lakin ilkin mərhələdə həyatın əmələ gəlməsi üçün ilk “şorba” – sadə üzvi molekullardan ibarət maye əsaslı bir su hövzəsinin əmələ gəlməsi lazım idi. Bu “şorba” nın varlığı on illərdir şəksiz bir həqiqət kimi qəbul edilsə də, həyatın mənşəyi ilə bağlı olan bu ilkin addım çoxsaylı elmi çətinliklərlə üzləşir.
Miller-Urey təcrübələri
1953-cü ildə Chicago Universitetinin Stanley Miller adlı aspirantı elmi rəhbəri Harold Urey ilə birlikdə Yerin ilkin dövrlərindəki təbii şəraitini yaradaraq həyatın təməl daşlarını istehsal etmək ümidi ilə təcrübələr apardı.1 Sözügedən “Miller-Urey təcrübələri” ilkin Yer atmosferində qazlara vuran ildırımı simulyasiya etməkdən ibarət idi. Təcrübələri apardıqdan sonra kimyəvi məhsulların bir müddət oturmasına icazə verən Miller zülalların təməl daşları sayılan amin turşularının istehsal edildiyini aşkar etdi.
On illər ərzində bu təcrübələr həyatın “təməl daşlarının” təbii, real Yer şəraitinə bənzər2 şərtlər altında yarana biləcəyini göstərən bir təcrübə kimi qiymətləndirildi və “ilkin şorba” fərziyyəsi təsdiqləyici bir sübut kimi ortaya qoyuldu. Bununla birlikdə, Yerin ilk atmosferinin Miller və Urey tərəfindən istifadə olunan qazlardan kökündən fərqli olduğu da bilinirdi.
Miller-Urey təcrübələrində istifadə olunan atmosfer ilk növbədə metan, ammonyak və yüksək səviyyəli hidrogen kimi azalan qazlardan3 ibarət idi. Lakin hal-hazırda geokimyaçılar erkən dövrlərdə Yerin atmosferində bu komponentlərin nəzərəçarpacaq dərəcədə olmadığını hesab edirlər. Kaliforniya Universitetində həyatın mənşəyi ilə bağlı araşdırmalar aparan nəzəriyyəçi David Deamer “Microbiology & Molecular Biology Reviews” jurnalında bunu belə izah edir:
“Bu nikbin mənzərə 1970-ci illərin sonlarında erkən dövrdə atmosferin Miller-Urey modelinin güman etdiyi kimi azaldıcı qazların qarışığından yox, ehtimal ki, mənşəyi və tərkibi baxımından vulkanik olan karbon qazı və azotdan ibarət olduğu getdikcə daha da aydınlaşdıqca dəyişməyə başladı. Karbon qazı isə mümkün monomerlərə gətirib çıxaran zəngin sintetik yolları dəstəkləmir…”4
Eynilə “Science” jurnalındakı bir məqalədə deyilirdi: “Miller və Urey molekulların hidrogen atomları ilə yağlı vəziyyətdə olan “azaldıcı” bir atmosferə istinad etdilər. Millerin də sonradan göstərdiyi kimi, “oksidləşdirici” bir atmosferdə üzvi maddələr düzəldə bilməzdi.”5 Məqalədə açıq şəkildə ifadə edilirdi: “erkən atmosfer Miller-Ureyin situasiyasına bənzəmirdi.”6 Buna uyğun olaraq geoloji araşdırmalar bir vaxtlar ibtidai bir şorbanın mövcudluğuna dair bir dəlil tapmadı.7
Yerin ilkin dövr atmosferinin halı
Yerin ilkin dövr atmosferində yüksək miqdarda metan, ammonyak və ya digər azaldıcı qazların nə üçün olmadığını başa düşməyə yaxşı səbəblər vardır. Yerin ilkin dövr atmosferinin vulkanlardan çıxan qazlar hesabına yarandığı hesab edilir və bu vulkanik qazların tərkibi Yerin daxili mantiyasının kimyəvi xüsusiyyətləri ilə əlaqəlidir. Geokimyəvi tədqiqatlar Yer mantiyasının kimyəvi xüsusiyyətlərinin bugün də keçmişdəki kimi olduğunu göstərir.8 Ancaq bu gün vulkanik qazlarda metan və ya ammonyak yoxdur və onlar azalmır.
“Earth and Planetary Science Letters” jurnalında yer alan bir məqalədə Yerin daxili hissələrinin kimyəvi xüsusiyyətlərinin tarix boyu əslində sabit olduğunu və “Həyatın mənşəyinin başqa mühitlərdə və ya başqa mexanizmlərdə əmələ gəlmiş ola biləcəyi” qənaətinə gəlinib.9 1990-cı ildə Milli Tədqiqatçılar Birliyinin Kosmik Tədqiqatlar Şurası tədqiqatçılardan həyatın mənşəyini “erkən dövrlərdə mövcud olan bioloji monomer sintezinin ibtidai dövrdə dünyaya bənzər mühitlərdə yenidən araşdırılması”nı tövsiyə etdi.10
Bu çətinliklər ucbatından bəzi aparıcı nəzəriyyəçilər Miller-Urey təcrübəsini və “ilkin şorba” nəzəriyyəsini tərk etdilər. 2010-cu ildə London College Universitetinin biokimyaçısı Nick Lane “ilkin şorba” nəzəriyyəsini “tənqidlərə qarşı davamlı olmadığını” və “son istifadə tarixini keçdiyini” bildirdi.11 Bunun əvəzinə həyatın dənizaltı hidrotermal havalandırmalarda meydana gəldiyini təklif etdi. Lakin buna baxmayaraq həm hidrotermal havalandırma, həm də “ilkin şorba” fərziyyələri başqa bir böyük problemlə üzləşir.
Kimyəvi Təkamül Suda mümkün deyil!
Bir anlıq Yer üzündə sadə üzvi molekulların istehsalının mümkün olduğunu düşünək. Bəlkə doğurdan da “ilkin şorba” əmələ gətiriblər və ya bəlkə də bu molekullar hansısa hidrotermal havalandırma yaxınlığında əmələ gəlmişdir. Hər iki halda da həyatın mənşəyi ilə məşğul olan nəzəriyyəçilər amin turşularının və ya digər əsas üzvi molekulların zülallar (və ya RNT) kimi uzun zəncirlər (polimerlər) meydana gətirmək üçün necə bir-birlərinə bağlandıqlarını izah etməlidirlər.
Kimyəvi olaraq amin turşularını zəncirlərə bağlamaq istədiyiniz son yer, “ilkin şorba” və ya bir hidrotermal havalandırma yaxınlığında sualtı bir mühit olardı. Amerika Milli Elmlər Akademiyasının etiraf etdiyi kimi, “İki amin turşusu öz-özünə suda birləşmir. Əksinə, termodinamik olaraq əks reaksiya daha çox üstünlük təşkil edir.”12 Başqa sözlə, su zülal zəncirlərini yenidən amin turşularına (və ya digər tərkib hissələrinə) ayırır və bu da ilkin şorbada zülalların (və ya digər polimerlərin) istehsalını olduqca çətinləşdirir.
Materialistlərin həyatın mənşəyi üçün gərəkli olan bu ilkin bəsit mərhələlərə uyğun izahları yoxdur. Kimyəvi təkamül sanki suda ölü kimidir.
Dipnotlar
- See Stanley L. Miller, “A Production of Amino Acids under Possible Primitive Earth Conditions,” Science, 117: 528-529 (May 15, 1953).
- See Jonathan Wells, Icons of Evolution: Why Much of What We Teach About Evolution Is Wrong, (Washington D.C.: Regnery, 2000); Casey Luskin, “Not Making the Grade: An Evaluation of 19 Recent Biology Textbooks and Their Use of Selected Icons of Evolution,” Discovery Institute (September 26, 2011), at https://evolutionnews.org/DiscoveryInstitute_2011TextbookReview.pdf
- Azalan qazlar o qazlara deyilir ki, onlar kimyəvi reaksiyalar zamanı elektron paylamağa meyillidirlər.
- David W. Deamer, “The First Living Systems: a Bioenergetic Perspective,” Microbiology & Molecular Biology Reviews, 61:239 (1997).
- Jon Cohen, “Novel Center Seeks to Add Spark to Origins of Life,” Science, 270: 1925-1926 (December 22, 1995).
- Ibid.
- Antonio C. Lasaga, H. D. Holland, and Michael J. Dwyer, “Primordial Oil Slick,” Science, 174: 53-55 (October 1, 1971).
- Kevin Zahnle, Laura Schaefer, and Bruce Fegley, “Earth’s Earliest Atmospheres,” Cold Spring Harbor Perspectives in Biology, 2(10): a004895 (October, 2010) (“Geochemical evidence in Earth’s oldest igneous rocks indicates that the redox state of the Earth’s mantle has not changed over the past 3.8 Gyr”); Dante Canil, “Vanadian in peridotites, mantle redox and tectonic environments: Archean to present,” Earth and Planetary Science Letters, 195:75-90 (2002).
- Dante Canil, “Vanadian in peridotites, mantle redox and tectonic environments: Archean to present,” Earth and Planetary Science Letters, 195:75-90 (2002) (internal citations removed).
- National Research Council Space Studies Board, The Search for Life’s Origins (National Academy Press, 1990).
- Deborah Kelley, “Is It Time To Throw Out ‘Primordial Soup’ Theory?,” NPR (February 7, 2010).
- Committee on the Limits of Organic Life in Planetary Systems, Committee on the Origins and Evolution of Life, National Research Council, The Limits of Organic Life in Planetary Systems, p. 60 (Washington D.C.: National Academy Press, 2007).